Заява Я.Э. Рэне Розагера Дайнесена, Амбасадара Даніі
на пасяджэнні Пастаяннага савета ў Вене,
5 лістапада 2020 года
Спадар старшыня,
Я выступаю з гэтай заявай ад імя наступных дэлегацый, якія, дзейнічаючы разам, 17 верасня задзейнічалі Маскоўскі механізм у сувязі з занепакоенасцямі, заснаванымі на паведамленнях пра сур’ёзныя парушэнні правоў чалавека ў Беларусі: Бельгія, Канада, Чэхія, Данія, Эстонія, Францыя, Фінляндыя, Ісландыя, Латвія, Літва, Нарвегія, Нідэрланды, Польшча, Румынія, Славакія, Вялікабрытанія і ЗША.
Ад імя дзяржаў, якія задзейнічалі Маскоўскі механізм, я хачу падзякаваць прафесару Вольфгангу Бенедэку за працу ў якасці дакладчыка ў рамках Маскоўскага механізма АБСЕ – мы вельмі ўдзячныя за ваш прафесійны і скрупулёзны падыход да вашага мандата і за грунтоўны даклад, які вы падрыхтавалі. У вашым дакладзе прасочваецца ваша прафесійная добрасумленнасць і прыхільнасць да правоў чалавека і асноўных свабод. Я спадзяюся, што ўсе 57 дзяржаў-удзельніц АБСЕ належным чынам паставяцца да вашага даклада, уважліва разгледзеўшы вашы высновы і рэкамендацыі, якія адрасаваны не толькі Беларусі, але і дзяржавам-удзельніцам АБСЕ і міжнароднай супольнасці ў цэлым.
Спадар старшыня,
Мы задзейнічалі Маскоўскі механізм, бо вызначылі сітуацыю ў Беларусі як асабліва сур’ёзную пагрозу для выканання палажэнняў чалавечага вымярэння АБСЕ, выкладзеных у розных дакументах. Быў прадастаўлены істотны мандат, што адпавядала маштабу і сур’ёзнасці меркаваных парушэнняў правоў чалавека.
З дакладу зразумела, што мы мелі рацыю. Справаздача заснавана на шырокай дакументацыі, уключаючы справаздачы, паказанні пацярпелых і відавочцаў, афіцыйную інфармацыю і справаздачы ўладаў. У ім зроблены высновы, што наступныя факты з’яўляюцца пераканаўчымі: вынікі прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года былі сфальсіфікаваны, а беларускія сілавыя структуры рэжыму Лукашэнкі здзейснілі паслядоўныя і сістэматычныя парушэнні правоў чалавека і асноўных свабод. Мірныя ўдзельнікі акцый пратэсту сустрэліся з жорсткай сілай з боку беларускай міліцыі і іншых сілавых структур. Людзей адвольна затрымлівалі па палітычных абвінавачваннях і саджалі ў турмы да і пасля выбараў. Свабода СМІ і бяспека журналістаў, як мясцовых, так і замежных СМІ, падвяргаюцца пастаянным нападам. Беларускія сілавыя структуры дзейнічаюць беспакарана, нягледзячы на шматлікія пэўныя паведамленні пра злоўжыванні.
Гэты незалежны даклад раскрывае доказы дзеянняў беларускіх уладаў з празмерным гвалтам і пацвярджае іх удзел у катаваннях і іншых відах жорсткага абыходжання, а таксама гвалтоўных знікненнях.
Прафесар Бенедэк прыводзіць шматлікія выпадкі паведамленняў аб парушэннях правоў чалавека, паведамленняў відавочцаў пра тое што затрыманыя, некаторыя з якіх былі ва ўзросце 15 гадоў, падвяргаліся фізічным і псіхалагічным катаванням і іншым формам жорсткага абыходжання, уключаючы збіццё, згвалтаванне і пагрозы згвалтавання, удары электрычным токам, а таксама паведамленні пра іх утрыманне ў сціснутых умовах і адмовы ў ежы і піцці на працягу доўгага часу. У дакладзе адзначаецца, што не было распачата ніводнага расследавання і ніводная службовая асоба не была звольненая ў адказ на тое, што ў дакладзе называецца “сістэмнымі катаваннямі і жорсткім абыходжаннем”, з мэтай “пакарання дэманстрантаў”. Справаздача таксама звяртае ўвагу на запалохванне жанчын-актывістак пагрозай аднімання іх дзяцей.
Адметна, што даклад заснаваны на сведчаннях шматлікіх асоб, уключаючы праваабаронцаў, журналістаў і прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. Мы ўдзячныя ўсім, хто падаў інфармацыю для гэтага дакладу. Раскрываючы тое, што адбываецца ў Беларусі, яны прадэманстравалі неверагодную адвагу і стойкасць і заслугоўваюць нашай пахвалы і падтрымкі.
Іх сведчанні – яркае напамін пра прычыну цяперашняга крызісу – прэзідэнцкія выбары 9 жніўня, якія не былі ні свабоднымі, ні справядлівымі; і спробы беларускага народа, усіх яго частак, мірна пратэставаць супраць фальшывых выбараў і распачаўшыхся пасля іх рэпрэсій. Гэтыя мірныя дзеянні сутыкнуліся з жорсткасцю і абмежаваннямі мірных сходаў, свабоды СМІ і свабоды слова.
Спадар старшыня,
У дадатак да незалежнага даклада аб фактах прафесар Бенедэк прапанаваў шэраг рэкамендацый, адрасаваных беларускім уладам, міжнароднай супольнасці і дзяржавам-удзельніцам АБСЕ. Мы вітаем гэтыя рэкамендацыі і чакаем дыскусій у АБСЕ і на іншых пляцоўках у бліжэйшыя тыдні.
Мы вылучаем наступныя рэкамендацыі, якія заслугоўваюць асаблівай увагі. Улады Беларусі павінны:
- «Адмяніць вынікі прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года з-за парушэнняў на ўсіх этапах працэсу» і «арганізаваць новыя сапраўдныя прэзідэнцкія выбары на аснове міжнародных стандартаў», запрасіўшы назіральнікаў БДІПЧ АБСЕ, а таксама іншых міжнародных і ўнутраных назіральнікаў
- Прывесці выбарчае заканадаўства ў адпаведнасць з “міжнароднымі стандартамі, рэкамендаванымі БДІПЧ АБСЕ і ААН”
- Неадкладна спыніць усялякі гвалт, у прыватнасці, катаванні і жорсткае абыходжанне з мірнымі дэманстрантамі і апанентамі
- Неадкладна і безумоўна вызваліць усіх зняволеных, якія ўтрымліваюцца па палітычных матывах, і ўстрымацца ад судовага пераследу і рэпрэсій
- Забяспечыць выкананне стандартаў справядлівага судовага разбіральніцтва
- Забяспечыць выкананне права на мірныя сходы ў адпаведнасці з міжнароднымі стандартамі
- Забяспечыць бяспеку ўсіх журналістаў і забяспечыць спрыяльнае асяроддзе для працы журналістаў і сродкаў масавай інфармацыі
- Устрымацца ад умяшання ў доступ да Інтэрнэту і спыніць цэнзуру і блакаванне вэб-старонак
- Забяспечыць неадкладнае расследаванне незалежным органам усіх выпадкаў катавання, жорсткага абыходжання, сэксуальнага гвалту, знікненняў і забойстваў сілавымі структурамі.
Першым крокам да прагрэсу павінна стаць спыненне кампаніі гвалту супраць мірных дэманстрантаў, вызваленне ўсіх несправядліва зняволеных і прыцягненне вінаватых да адказнасці. Беспакаранасць павінна скончыцца.
Спадар старшыня,
Маскоўскі механізм АБСЕ быў створаны кансенсусам і добрасумленна ўсімі дзяржавамі-ўдзельніцамі. Гэта дае магчымасць для незалежнага разгляду меркаваных сур’ёзных парушэнняў правоў чалавека ў дзяржаве-ўдзельніцы. Даклады ў рамках Механізма павінны даваць аснову для дыскусій і дзеянняў у духу АБСЕ як форуму для змястоўнага дыялогу. Таму мы па-ранейшаму глыбока расчараваныя адмовай беларускіх уладаў у супрацоўніцтве з дакладчыкам і Маскоўскім механізмам. Мы заклікаем беларускія ўлады перагледзець свой падыход, узяць удзел у працэсе на сённяшнім Пастаянным савеце і ў будучыні, а таксама супрацоўнічаць з іншымі міжнароднымі мандатамі, такімі як Спецыяльны дакладчык ААН па сітуацыі з правамі чалавека і Беларусь.
Беларускія ўлады павінны шукаць мірнае і дэмакратычнае рашэнне бягучага крызісу і весці адкрыты і ўсёабдымны дыялог з шырокім грамадствам. Мы заклікаем беларускія ўлады зноў разгледзець пытанне аб прыняцці прапановы старшыні па садзейнічанні нацыянальнаму дыялогу паміж беларускімі ўладамі і прадстаўнікамі апазіцыі і грамадзянскай супольнасці.
Мы вітаем рэкамендацыі дзяржавам-удзельніцам АБСЕ і міжнароднай супольнасці. Як дзяржавы, якія задзейнічалі Механізм, мы прызнаем, што наш будучы абавязак – разам з іншымі дзяржавамі-ўдзельніцамі – дапамагаць АБСЕ кантраляваць у Беларусі “станаўленне правоў чалавека, дэмакратыі і вяршэнства закона” на падставе рэкамендацый Дакладчыка.
За гэтыя рэкамендацыі і поўны змест дакладу я павінен яшчэ раз выказаць шчырую падзяку прафесару Бенедэку.
Дзякуй.
